انویدیا، بزرگ‌ترین شرکت تولیدکننده پردازنده‌های گرافیکی، قصد دارد در کمتر از یک سال آینده نسل جدید محصولات خود را تحت سری RTX 50 معرفی کند. اگرچه سری RTX 40 هنوز بسیار جدید است و انویدیا در ماه‌های اخیر نیز مدل‌های سوپر برخی از تراشه‌ها را به بازار عرضه کرده، اما در همین زمان اخبار و اطلاعات جدیدی از نسل بعدی تراشه‌ها به‌گوش رسیده است. در این مقاله از قصد داریم به تمام اطلاعاتی بپردازیم که تا به امروز از سری RTX 50 انویدیا می‌دانیم.
تاریخ انتشار پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 به‌طور دقیق مشخص نیست، اما با توجه به اطلاعات فاش‌شده و شایعات، انتظار داریم که این پردازنده‌های گرافیکی در انتهای سال 2024 یا اوایل سال 2025 معرفی شوند.
مشخصات پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا
| فرایند ساخت | TSMC 3nm |
| معماری | Blackwell |
| چیپ | GB202, GB203, GB205, GB206, GB207 |
| نسل حافظه | GDDR7 |
| حداکثر پهنای باند | Bit-512 |
| پورت‌ها | DisplayPort 2.1, HDMI 2.1 |
با توجه به اینکه هنوز زمان زیادی تا عرضه پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 باقی مانده، انویدیا هیچ مشخصاتی را برای هیچ‌یک از کارت‌ها تأیید نکرده است. درواقع ما حتی مطمئن نیستیم که کدام مدل‌ها در راه هستند. بااین‌حال، با کنار هم قراردادن اخبار و اطلاعات افشاشده، می‌توانیم یک دید کلی از محصولات آینده انویدیا داشته باشیم.
ادامه کار معماری آدا لاولیس در سری 40، حالا با «Blackwell» ادامه می‌یابد. این نام به افتخار ریاضیدان آمریکایی، «دیوید بلک‌ول» برای این سری انتخاب شده است. شایعات حاکی از آن است که این چیپ توسط TSMC براساس یک فرایند 3 نانومتری تولید خواهد شد، اما مشخص نیست که آیا انویدیا از یکی از نودهای 3 نانومتری موجود TSMC استفاده خواهد کرد یا یک نود سفارشی.
گفته می‌شود این مجموعه شامل تراشه‌هایی است که شامل GB202 معادل RTX 4090 و مدل‌های GB203 ،GB205 GB206 و سطح پایه GB207 می‌شود. اگر صحت این اطلاعات ثابت شود، احتمالاً شاهد یک تغییر جالب یا شاید نگران‌کننده باشیم. این بدان معناست که پردازنده گرافیکی AD104 که در مدل RTX 4070 استفاده شده بود، در نسل بعدی جانشینی ندارد؛ بنابراین ممکن است پردازنده گرافیکی RTX 5070 و RTX 5070 Ti از تراشه GB205 استفاده کنند.
kopite7kimi، یکی از افشاکننده‌های معروف در مورد سری RTX 50، در X (توییتر سابق) اطلاعات پراکنده‌ای با کاربران به اشتراک گذاشته است. او فاش کرد که باید منتظر پورت‌های جدید باشیم. به گفته kopite7kimi، پردازنده‌های گرافیکی جدید برخلاف لاین‌آپ Lovelace، از DisplayPort 2.1 و همچنین از HDMI 2.1 پشتیبانی می‌کنند.
آخرین به‌روزرسانی kopite7kimi به رابط حافظه Blackwell اشاره می‌کند. با توجه به این پست، کارت گرافیک پرچمدار انویدیا، دارای یک گذرگاه حافظه 512 بیتی خواهد بود؛ علی‌رغم اظهارات قبلی این شرکت مبنی بر اینکه رابط حافظه قرار است 384 بیتی باشد. حداکثر پهنای باند بلک‌ول در ماه‌های اخیر موضوع بسیار بحث‌برانگیزی در میان افشاگران و علاقه‌مندان به سخت‌افزار بوده؛ بنابراین سخت است که بدانیم کدام خبر به واقعیت نزدیک‌تر است. بااین‌حال، یک مورد که همه آن‌ها بر سر آن اتفاق‌نظر دارند این است که انویدیا از استاندارد حافظه جدید GDDR7 استفاده خواهد کرد. باید اشاره کنیم که طبق شایعات، AMD قرار نیست در سری RDNA 4 آینده خود به‌سراغ حافظه نسل جدید برود.
kopite7kimi همچنین برخی اطلاعات مربوط به سرعت ماژول‌های حافظه GDDR7 موجود در سری RTX 50 را به اشتراک گذاشته است. علی‌رغم شایعات قبلی مبنی بر اینکه ممکن است ماژول‌های 32 گیگابیت بر ثانیه را ببینیم، kopite7kimi می‌گوید انویدیا از 28 گیگابیت بر ثانیه برای این نسل استفاده خواهد کرد. این یک ارتقای قابل‌توجه نسبت به Ada محسوب می‌شود و طبق شایعات، پهنای باند حافظه 1.8 ترابایت بر ثانیه را در RTX 5090 ارائه می‌دهد.
رسانه بعدی که اخبار مربوط به سری RTX50 را فاش کرد، کانال یوتوب RedGamingTech بود. با توجه به مشخصات به اشتراک گذاشته شده توسط RedGamingTech، تراشه پرچمدار ممکن است با 192 streaming multiprocessors عرضه شود که از 144 عدد در AD102 بیشتر است. GB203 با تنها 108 واحد SMs (در مقایسه با AD103 80 عدد) یک افت شدید را نشان می‌دهد. این یعنی اگر RTX 5090 اکثر آن SMها را دریافت کند و RTX 5080 دارای تراشه GB203 باشد، بازهم مانند نسل قبل، شکاف عملکردی بزرگی بین دو کارت ایجاد می‌شود.
شایعات بیشتری که توسط kopite7kimi به اشتراک گذاشته شده است این موضوع را تأیید می‌کند. به گفته این منبع، تراشه GB203 «نیمی از GB202» خواهد بود که افت عملکردی مشابه آنچه در مدل RTX 4090 در مقابل RTX 4080 دیده‌ایم را نشان می‌دهد. لازم به ذکر است که RedGamingTech، برخلاف kopite7kimi، معتقد است که حداکثر باس دریافتی 384 بیت خواهد بود.
میزان VRAM در پردازنده‌های گرافیکی اخیراً یک موضوع بسیار بحث‌برانگیز بوده است و در همین راستا، RedGamingTech حدس می‌زند که ممکن است تا 36 گیگابایت حافظه ویدیویی در RTX 5090 مشاهده شود. بااین‌حال، این مشخصات نهایی نشده‌اند، بنابراین ممکن است همانند سال گذشته در مدل پرچمدار فقط 24 گیگابایت VRAM داشته باشیم.
آخرین خبر از این یوتوبر بیان می‌کند که GB207، یعنی مدل سطح پایه، احتمالاً ابتدا فقط در لپ‌تاپ‌ها ظاهر می‌شود. این با آنچه در سری RTX 40 دیدیم نیز همخوانی دارد؛ یعنی مشابه RTX 4050 که فقط در لپ‌تاپ‌ها عرضه شده است و نسخه دسکتاپ ندارد. درحال‌حاضر مدل پایه پردازنده‌های گرافیکی سری 40 انویدیا، کارت گرافیک RTX 4060 است.
برای دانستن مشخصات هر مدل پردازنده گرافیکی نسل بعدی انویدیا در این مرحله خیلی زود است و همه این اطلاعات ممکن است تغییر کنند. این احتمال وجود دارد که انویدیا مدل‌هایی از RTX 5060 تا RTX 5090 را عرضه کند و برخی از گزینه‌های Ti به این ترکیب اضافه شوند. امیدواریم که انویدیا مشخصات خط تولید سری 50 را متعادل نگه دارد تا کارت‌ها را برای علاقه‌مندان و کاربران سطح پایه به‌طور یکسان ارائه دهد.
قیمت و تاریخ انتشار
همان‌طور که در ابتدای این مطلب نیز اشاره شد، زمان دقیقی از عرضه سری RTX 50 مشخص نشده است. اما اکثر اخبار و شایعات از عرضه بلک‌ول در اواخر سال ۲۰۲۴ یا آغاز سال ۲۰۲۵ حکایت دارند. برخی شایعات حتی به تأخیر در عرضه RTX 50 اشاره می‌کنند؛ این یعنی ممکن است این پردازنده‌های گرافیکی در سال 2026 رونمایی شوند. البته با توجه به اطلاعاتی که انویدیا در یک سال اخیر به اشتراک گذاشته است، بعید به‌نظر می‌رسد که زمان عرضه این‌قدر دور باشد.
طبق شایعات اولیه، انویدیا قرار نبود تا سال 2025 برای عرضه کارت‌های گرافیک جدید آماده باشد. این امر به AMD برتری زیادی می‌دهد، زیرا شایعه شده است که این شرکت پردازنده‌های گرافیکی RDNA 4 را در اواخر سال جاری عرضه می‌کند. بااین‌حال، طبق گفته افشاگر معروف یعنی رسانه Moore’s Law Is Dead، انویدیا به‌احتمال‌زیاد این فرصت را در اختیار رقیب قدیمی خود یعنی AMD قرار نخواهد داد.
Moore’s Law Is Dead در ویدیوی اخیر خود گفته است که به گفته منبعی در انویدیا، «بلک‌ول آماده است تا در سه‌ماهه چهارم سال 2024 عرضه شود» اما تنها درصورتی‌که انویدیا قصد رونمایی از محصولات جدید خود را داشته باشد. این بستگی به این دارد که RDNA 4 به‌اندازه کافی رقابتی باشد که بتواند فروش انویدیا را در طول فصل تعطیلات در پایان سال جاری کاهش دهد و همچنین به نحوه فروش Ada در آن زمان نیز بستگی دارد.
انویدیا ظاهراً درحال برنامه‌ریزی برای نمایش «بهره‌وری و بهینه‌سازی‌های RTX 5000 در CES 2025 است.» این بدان معناست که این GPUها ظاهراً در پایان سال 2024 یا نزدیک به آغاز سال 2025 عرضه می‌شوند.
قیمت‌گذاری این پردازنده‌های گرافیکی در این مرحله همه حدس و گمان هستند. در این نسل، انویدیا یک استراتژی جدید در قیمت‌گذاری را در پیش گرفت که فقط می‌توان آن را «گران» نامید. با توجه به قیمت‌های سری 40 و شیوه قیمت‌گذاری آن‌ها، پیش‌بینی می‌شود که انویدیا همین مسیر را دنبال کند و قیمت‌ها را حتی بالاتر ببرد؛ به‌خصوص اگر تقاضا برای پردازنده‌های گرافیکی هوش مصنوعی به همان اندازه که الان هست، باقی بماند. به‌هرحال، تقاضای فعلی RTX 4090 باعث افزایش قیمت آن شد و این پردازنده گرافیکی در فروشگاه‌های برچسب قیمتی بالای 2000 دلار را دریافت کرد؛ درحالی‌که ابتدا با قیمت بسیار بالای 1600 دلاری عرضه شد. این مطمئناً قیمت RTX 5090 را به یک چشم‌انداز نگران‌کننده تبدیل می‌کند؛ اما کاهش قیمت اخیر انویدیا در سری RTX 40 Super Refresh، بسیاری از علاقه‌مندان را امیدوار کرد.
با فرض اینکه قیمت پرچمدار RTX 5090 نزدیک به 2000 دلار خواهد بود، متأسفانه بقیه خط تولید احتمالاً با افزایش قیمت همراه خواهد بود. بااین‌حال، برای اینکه انویدیا در برابر AMD به‌عنوان رقیب اصلی باقی بماند، قیمت‌ها نمی‌توانند برای همیشه درحال افزایش باشند.
معماری پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50
انویدیا اطلاعات دقیق مربوط به معماری بلک‌ول را در هاله‌ای از ابهام نگه داشته است. اما این بی‌خبری قرار نیست مدت طولانی به همین شکل باقی بماند. با نزدیک‌تر شدن به عرضه این GPUها، اطلاعات بیشتری از نسل جدید محصولات انویدیا خواهیم داشت. درحال‌حاضر تنها اخبار و شایعات مربوط به این پردازنده‌ها را داریم که توسط منابع مختلف به اشتراک گذاشته شده اما تا حدودی متناقض است.
RedGamingTech در ویدیوی اخیر خود به‌طور طولانی در مورد معماری بلک‌ول صحبت کرد. این یوتوبر از این فناوری جدید به‌عنوان «یکی از تأثیرگذارترین معماری‌های گرافیکی» یاد کرد و پیش‌بینی کرد که سری RTX 50 پیشرفت‌های قابل‌توجهی را در مواردی مانند ردیابی مسیر و ردیابی پرتو ایجاد می‌کند و دستاوردهایی را برای کارت گرافیکهای بالارده و میان‌رده ارائه می‌دهد.
همچنین او اشاره کرد که ممکن است شاهد تغییرات معماری قابل‌توجهی باشیم؛ ازجمله طراحی مجدد SMهای انویدیا. او همچنین به اضافه‌شدن یک شتاب‌دهنده نویز، یا به‌عنوان بخشی از تراشه یا به‌عنوان تابعی از هسته‌های Tensor انویدیا اشاره کرد. مهم‌تر از همه، RedGamingTech در ابتدا اعلام کرد که انویدیا ممکن است از طراحی ماژول چندتراشه‌ای (MCM) استفاده کند. این به‌معنای یک رویکرد طراحی است که در آن چندین تراشه کوچک‌تر باهم در یک بسته قرار می‌گیرند تا یک پردازنده واحد، بزرگ‌تر و قدرتمندتر را تشکیل دهند. تغییر به طراحی MCM می‌تواند به انویدیا برتری بزرگی ازجمله مقیاس‌پذیری، بازدهی بالاتر و انعطاف‌پذیری بیشتر در طراحی دهد.
متأسفانه به‌روزرسانی اخیر از همان یوتوبر نشان داد که انویدیا از طراحی MCM در Blackwell استفاده نخواهد کرد. این یوتوبر خاطرنشان کرد که مسائلی مانند قیمت‌های بالا، تأخیر بین این دو و مشکلات مختلف در عرضه آن، باعث شده است که انویدیا به معماری قبلی خود پایبند بماند.
بااین‌حال، این احتمال وجود دارد که انویدیا درحال برنامه‌ریزی برای تغییر به MCM در محصولات آینده باشد، اما چنین تغییرات معماری هرگز در لحظه آخر ایجاد نمی‌شود؛ به‌طوری‌که ممکن است اصلاً در برنامه بلک‌ول وجود نداشته باشد و انویدیا قصد استفاده از این تکنیک را برای محصولات آینده خود محفوظ نگه دارد؛ یعنی تا زمانی که بتوانند از این معماری بهترین عملکرد را دریافت کنند. بااین‌حال، این امکان نیز وجود دارد که انویدیا به‌جای اصرار برای عملکرد برتر، تغییراتی در معماری ایجاد کند تا به فناوری جدید اجازه دهد که چند سال آینده به بلوغ برسد.
عملکرد پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا
از آنجایی که مشخصات کارت گرافیکهای سری RTX 50 هنوز به‌طور کامل مشخص نیست، پیش‌بینی دقیق عملکرد این پردازنده‌های گرافیکی دشوار است. بااین‌حال، افراد زیادی که در این حوزه فعال هستند، اطلاعات زیادی را دراین‌باره به اشتراک گذاشته‌اند. به همین دلیل شایعات جالبی درباره عملکرد پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا در دسترس است.
طبق گزارش رسانه Moore’s Law Is Dead، ارتقای عملکرد بین آدا و بلک‌ول ممکن است مهم نباشد. این منبع اشاره کرد که تغییرات اعمال‌شده در معماری جدید، احتمالاً به‌اندازه جهش بین نسل 30 و 40 نباشد. بااین‌حال، گفته شده است که انویدیا می‌تواند «درصورت احساس خطر» RTX 5090 را با ارتقای مشابهی عرضه کند. این بعید به‌نظر می‌رسد، زیرا طبق گزارش‌ها، AMD از تولید پردازنده‌های گرافیکی پیشرفته در نسل بعدی کناره‌گیری می‌کند و انویدیا را به‌عنوان تنها منبع کارت‌های گرافیکی سطح بالا برای چند سال آینده باقی می‌گذارد.
براساس موارد فوق، ممکن است افزایش عملکردی در حدود 30 تا 50 درصد را برای پردازنده گرافیکی پرچمدار شاهد باشیم. کارت‌های میان‌رده و سطح پایه معمولاً افزایش کمتری در عملکرد نسل به نسل دارند؛ بنابراین ممکن است تفاوت پرفورمنس آن‌ها بسیار کمتر باشد.
بااین‌حال، در سوی دیگر این طیف، حدس و گمان منابعی مانند RedGamingTech وجود دارد. این منبع در ویدیوی خود ادعا می‌کند که ما به‌دنبال افزایش تا 2 برابری عملکرد بین آدا لاولیس و بلک‌ول هستیم. او می‌گوید سری RTX 50 باید عملکرد ردیابی اشعه را در مقایسه با سری RTX 40 دو برابر کند و همچنین عملکرد را تا 2 برابر افزایش دهد. RedGamingTech افزایش سرعت کلاک به بیش از 3 گیگاهرتز را پیش‌بینی می‌کند که افزایش قابل‌توجهی نسبت به Ada خواهد بود، اما همچنین می‌گوید که این فقط برای مدل‌های اورکلاک‌شده اعمال خواهد شد.
در ویدیوی بعدی، RedGamingTech می‌گوید ممکن است شاهد افزایش 60 درصدی از یک پرچمدار به پرچمدار بعدی باشیم؛ یعنی 60 درصد تفاوت در عملکرد بین RTX 4090 و RTX 5090. این منبع همچنین تأکید دارد که تمرکز انویدیا به‌شدت بر پردازش رده‌بالاهاست.
تنها اشاره واقعی به عملکرد این سری، از اسلاید ساخته‌شده توسط انویدیا به‌دست آمده، اما متأسفانه این تصویر در مورد کارت گرافیک محاسباتی با کارایی بالا (HPC) نسل بعدی (که در مراکز داده استفاده می‌شود) صحبت می‌کند. این نمودار که عملکرد GPU را در GPT-3 175B اندازه‌گیری می‌کند، نشان می‌دهد که پردازنده گرافیکی H200 تا 18 برابر سریع‌تر از A100 خواهد بود، اما این هنوز ارتباطی با معماری بلک‌ول ندارد. B100، اولین کارت گرافیک بلک‌ول در این لیست، عملکرد بسیار بالاتری را ارائه می‌دهد؛ اگرچه انویدیا عددی را در آن قرار نداده است. به‌نظر می‌رسد که سرعت آن حدود دو برابر H200 باشد.
اگرچه این برای کسانی که به GPU HPC نیاز دارند هیجان‌انگیز است، اما گیمرها و سایر مصرف‌کنندگان باید منتظر بمانند تا اطلاعات و آزمایش‌های مربوط به قابلیت‌های پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 به‌طور رسمی در دسترس قرار بگیرند.
مصرف برق
قبل از عرضه سری RTX 40، پرچمدار RTX 4090 موضوع شایعات زیادی بود و مصرف انرژی این پردازنده گرافیکی به یکی از بحث‌برانگیزترین شایعات تبدیل شده بود. برخی منابع در آن زمان ادعا کردند که این GPU مصرف انرژی بسیار زیادی دارد (حتی تا 900 وات). اکنون می‌دانیم که این ادعاها نادرست بودند، زیرا RTX 4090 تنها 450 وات مصرف و کانکتور آن تا 600 وات را پشتیبانی می‌کند. تصور اینکه انویدیا این اعداد را در نسل بعدی پردازنده‌های گرافیکی بالاتر خواهد برد، سخت است.
Moore’s Law Is Dead اخیراً فاش کرد که انویدیا درحال برنامه‌ریزی برای استفاده از یک رابط کاملاً جدید است که چهارمین تغییر از این قبیل در یک بازه زمانی سه‌ساله محسوب می‌شود. این یوتوبر به منابع ناشناس استناد کرده و ادعا می‌کند که انویدیا درحال تغییر کانکتور به یک نسخه 16 پین است که همه به انتقال برق 12 ولت اختصاص دارد. بااین‌حال، بسیاری از منابع دیگر اشاره می‌کنند که این تغییرات بسیار بعید است.
Hardware Busters با منابع خود تماس گرفت و تأیید کرد که «هیچ‌کس از یک کانکتور جدید مطلع نیست.» انویدیا باید با برندهای اصلی و شناخته‌شده تولیدکننده PSU کار کند؛ به‌خصوص پس از مشکلات مربوط به کانکتور 12VHPWR. اگر این برندها چیزی در مورد این تغییر نمی‌دانند، ممکن است انویدیا این تغییرات را در این نسل اعمال نکند.
با فرض اینکه انویدیا به کانکتور 12VHPWR که درحال‌حاضر از آن استفاده می‌کند، پایبند باشد، حداکثر مصرف انرژی در محدوده 600 وات باقی خواهد ماند. درصورتی‌که پرچمدار RTX 5090 عملکرد بسیار بیشتری نسبت به نسل قبل ارائه دهد، ممکن است شاهد افزایش مصرف انرژی باشد، اما همچنان باید فضایی برای اورکلاک پردازنده باقی بماند؛ بنابراین حداکثر 500 وات معقول به‌نظر می‌رسد.
برای بقیه خط تولید، ممکن است انویدیا سعی کند به‌جای اصرار بر مصرف انرژی بیشتر، محافظه‌کارانه‌تر اقدام کند. همان‌طور که توسط NotebookCheck اشاره شده، روند فعلی انویدیا در افزایش توان کل برد (TBP) هنوز نسبتاً جدید است؛ به‌خصوص در کارت‌هایی مانند RTX 4080. از نظر تاریخی، کارت‌های xx80 به‌خوبی کمتر از 300 وات باقی مانده‌اند و حتی گاهی به زیر 200 وات می‌رسند. در دو نسل گذشته، RTX 3080 و RTX 4080 هر دو TBP را افزایش دادند و به 320 وات نیاز داشتند.
با مصرف انرژی تا این حد، چندان منطقی نیست که انویدیا برای افزایش وات بیشتر تلاش کند؛ به‌خصوص اینکه AMD قصد ندارد کارت گرافیکی با قدرت بالارده‌ترین پردازنده گرافیکی انویدیا تولید کند. با همه این شرایط، ممکن است RTX 5080 را با TBP حدود 250 تا 280 وات ببینیم. بااین‌حال، اگر انویدیا به طرح فعلی خود پایبند باشد، ممکن است در جهت دیگری حرکت کند و مصرف برق را به 350 وات برساند.
جمع‌بندی
در این مقاله به تمام شایعات مربوط به پردازنده‌های گرافیکی سری RTX 50 انویدیا پرداختیم. همان‌طور که اشاره شد، احتمالاً اولین مدل‌های این سری در سه‌ماهه چهارم سال 2024 رونمایی شوند. اطلاعات و مشخصات مربوط به نسل جدید با فاصله کمی از عرضه آخرین مدل نسل قبل که تحت سری سوپر به بازار عرضه شدند، در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت. شایعات زیادی درباره ارتقا و عملکرد این نسل طبق معماری جدید بلک‌ول وجود دارد. ما نمی‌توانیم تا پیش از اعلام رسمی انویدیا با اطمینان درباره این مشخصات صحبت کنیم؛ بنابراین باید تا زمان انتشار اخبار رسمی که احتمالاً به‌زودی منتشر می‌شود، منتظر باشیم.